پرسش :

ماهیت و انگیزه کسانی که به جنگ با حضرت امام حسین علیه السلام در روز عاشورا آمدند، چه بود؟

پاسخ :
کوفه در آن زمان از نظر مذهبی و سیاسی بافت یکسان و هماهنگی نداشت. دسته بندی های ناهمگون کوفه عبارت بودند از: شیعیان امام على علیه السلام، فرصت طلبان، دنیاپرستان، بی بصیرت ها، خوارج و بنی امیه.

باید در نظر داشت که از زمان شهادت حضرت على علیه السلام تا قیام امام حسین علیه السلام، ۲۰ سال فاصله بود. معاویه در این مدت با سرکوب شیعیان تلاش کرد گروه های مخالف شیعه به ویژه طرفداران بنی‌امیه را در این شهر تقویت کند.

در یک جمع بندی کلی سپاهی که به جنگ حضرت امام حسین علیه السلام رفته بودند، یک‌دست نبودند، ولی همه آنها را وادار به مخالفت با امام حسین علیه السلام کرده بودند. مسلم است که سران و سردمداران سپاه عبیدالله بن زیاد و بدنه اصلی سپاه کوفه اموی مسلک بودند. شاهد این امر علاوه بر اطاعت محض آنها از یزید، دستور عبیدالله بن زیاد است که گفت: نگذارید یک قطره آب به اردوگاه حسین علیه السلام برسد. او را تشنه بکشید؛ زیرا امیرالمؤمنین عثمان هم تشنه کشته شد. این نشان می دهد که آنها عثمانی مسلک و اموی بودند.

از حضرت امام سجاد علیه السلام نقل شده است: «ازدلف إلیه ثلاثون ألف رجل یزعمون أنّهم من هذه الأمة کلّ یتقرب إلى الله عزّوجلّ بدمه؛(1) سی هزار نفر به جنگ امام حسین علیه السلام رفتند که تصور می کردند از امت اسلامی هستند و همه آنها با ریختن خون امام حسین علیه السلام به خدا تقرب می جستند.»

می توان از این حدیث استنباط کرد که آنها کینه حضرت امام حسین علیه السلام را در دل داشتند. برخی هم تصور می کردند یزید خلیفه قانونی است؛ زیرا به آنها باورانده بودند که امام حسین علیه السلام با خلیفه رسمی مسلمانان در افتاده و شورشی است و باید با او جنگید.

البته به بسیاری از آنها وعده جایزه و درهم و دینار داده بودند، مخصوصا اشراف و سران قبایل را که نقش بسیار مهمی در بسیج افراد برضد امام حسین علیه السلام داشتند، با پول خریده بودند. مجمّع بن عبدالله، یکی از یاران امام حسین علیه السلام که در راه کوفه، به آن حضرت پیوسته بود و نهایتا در کربلا شهید شد، در پاسخ امام که از او درباره اوضاع کوفه پرسید، ضمن تقسیم‌بندی کوفیان به اشراف و توده مردم چنین اظهار داشت: به اشراف کوفه رشوه های کلان پرداخت شده است، حکومت، جوال های آنان را پر کرده تا دوستی آنان را جلب کند و خیرخواهی آنان را برای خود تضمین نماید و آنها یکپارچه بر ضد تو هستند. دل های توده مردم به سوی تو متمایل است، ولی فردا شمشیرهایشان بر ضد تو کشیده خواهد شد.(2)

 
پی‌نوشت‌ها:
1. صدوق، امالی، مجلس ۷۰، حدیث ۱۰.
2. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج ۵، ص ۴۰۵.
 
منبع: پرسش ها و پاسخ های تاریخی، جلد اول، حجت الاسلام مهدی پیشوایی، ناشر: نشر معارف، چاپ اول، زمستان 1393، صص 182-181.